Pijn, hersenen en MS

Twee studenten van professor Scherder, hoogleraar klinische neuropsychologie, hebben onder de bewoners van Nieuw Unicum onderzoek gedaan naar de relatie tussen pijn en MS. Dit hebben zij bij Nieuw Unicum gepresenteerd op 1 februari 2017. 

Brecht Daams, buurvrouw en vriendin, doet verslag. 

Algemene introductie

Professor Scherder gaf zelf een introductie over het onderwerp. Pijn wordt in de hersenen via verschillende ‘systemen’ waargenomen. Pijnprikkels komen de hersenen binnen via het ruggenmerg en de hersenstam en gaan dan naar verschillende plaatsen in de cortex (hersenschors).
Op de éne plaats in de cortex (bovenaan) wordt de locatie van de pijn geregistreerd. Op andere plaatsen (achteraan en aan de zijkant onderaan) wordt geregistreerd hoeveel last je van die pijn hebt. Hoeveel pijn je voelt, wordt op verschillende manieren beïnvloed. De hersenen kunnen zelf pijn dempen, op twee manieren: de hersenstam kan op de binnenkomende pijnprikkel reageren door een dempend signaal naar het ruggenmerg te sturen, of een deel van de cortex (de prefontale lob) kan een pijnonderdrukend signaal terugsturen. 

Pijnbeleving
Als hersenen niet meer goed functioneren, kan het zijn dat deze systemen van pijnwaarneming en pijndemping niet meer goed werken. Bijvoorbeeld als de pijnremmende prikkel niet goed meer wordt doorgegeven. Dat kan tot gevolg hebben dat pijn meer of minder gevoeld wordt. Dit gebeurt bijvoorbeeld bij Alzheimer, Parkinson en MS. Door Alzheimer kan een pijnklacht ontstaan of erger worden, maar het kan ook omgekeerd werken: pijn wordt minder of niet meer gevoeld. Er zijn drie manieren waarop pijnbeleving kan veranderen:

1. De hippocampus (een klein onderdeel midden in het brein) speelt een belangrijke rol bij het geheugen, zoals iedereen weet. Wat minder bekend is: de hippocampus is ook belangrijk bij bewegen èn bij de verwerking en beleving van pijn. Als de hippocampus niet goed meer functioneert, zou je problemen moeten zien op al deze drie gebieden (geheugen, bewegen en pijnbeleving). 

2. Op het moment dat er zoveel verbindingen in de hersenen verdwijnen, dat een bepaald hersengebied niet meer voldoende in contact staat met de rest van de hersenen (en daar dus geen informatie van krijgt), dan gaat dat hersengebied zelf informatie (pijn!) invullen. 

3. Eenzaamheid is een stressvolle factor! Stress heeft invloed op pijnbeleving en kan leiden tot ontstekingsreacties in het centrale zenuwstelsel (hersenen en ruggenmerg). Dat leidt weer tot meer pijn. [Veel sociale steun zou in dit geval dan kunnen helpen de ontsteking en de pijn te verminderen? Dit is mijn eigen gevolgtrekking, BD. Gaat dus allen regelmatig bij Claudy op bezoek!]

Bij MS is wel veel bekend over de vroege fase van de ziekte, maar niet over de fase waarin de cognitie (geheugen, hippocampus!) achteruit gaat. De kwetsbaarheid kan bij MS zitten in de geleiding van de (dempende) pijnprikkels (in de witte stof) of in de cortex (grijze stof) in de neuronen die het pijnonderdrukkende signaal genereren. De vraag is: welk van deze systemen is het kwetsbaarst bij MS? 

Vraag uit de zaal: kan je met muziek de pijnonderdrukking verbeteren? Ja, zegt Scherder. 

Het onderzoek bij Unicum

De studentes Angela en Marit presenteerden daarna de uitkomst van hun onderzoek onder 40 bewoners van Nieuw Unicum. 

Is er een relatie tussen pijnklachten, beweging en cognitie (o.a. geheugen) bij MS?

• Er is geen relatie gevonden tussen pijn en geheugen. Vermoedelijk compenseert het brein voor beschadigingen en vormt het nieuwe verbindingen om de functie uit te voeren. 
• Er is alleen een relatie gevonden tussen pijn en werkgeheugen (niet tussen pijn en andere ‘executieve taken). 
• Er is geen relatie gevonden tussen pijn en motoriek (beweging). In de literatuur wordt deze relatie echter wel gevonden. Het kan zijn dat het bij dit onderzoek anders is omdat hier niet alle motorische functies gemeten zijn. Of het kan een effect zijn van de selectie van de deelnemers, ze lijken teveel op elkaar.